Jak jeździć na nartach? Na początek trochę teorii

Zanim przejdziemy do omówienia technik narciarskich, wyjaśnimy niektóre pojęcia, które mogą przydać się początkującemu narciarzowi. Oczywiście nikt nie każe jeździć adeptowi ze słownikiem w ręku, jednak znajomość terminologii bardzo pomaga w nauce. Jakie pojęcia warto znać, zgłębiając różne techniki jazdy na nartach?

• dzioby – przednie części nart
• piętki – zakończenia nart
• krawędź – boczna część nart
• ślizg – spodnia część nart, mająca kontakt z podłożem
• narta wykroczna/zakroczna – narta wysunięta do przodu/wysunięta do tyłu
• linia spadku stoku – najkrótszy odcinek pomiędzy górą a dołem stoku
• pług – dzioby ustawione są blisko siebie, a piętki szeroko rozstawione;
• pozycja półpłużna – dzioby nart blisko siebie, piętka jednej z nart odstawiona od toru jazdy
• pozycja nożycowa – początek jednej z nart odstawiony od toru jazdy
• rotacja – obrót ciała zgodny z kierunkiem obrotu nart
• kontrrotacja – obrót ciała przeciwny do kierunku obrotu nart
• układ dośrodkowy – pochylenie kolan i bioder do wewnątrz skrętu
• układ dostokowy – biodra i kolana pochylone w stronę stoku, tułów odchylony od stoku

Jazda na nartach a prawidłowa pozycja

Prawidłowa pozycja ciała jest niezwykle ważna dla bezpieczeństwa i kontrolowania prędkości. Jak jeździć na nartach? Należy utrzymywać swobodny tułów (kręgosłup nie powinien być usztywniony!), a nogi rozstawić na szerokość bioder. Ciężar ciała powinien być rozłożony na całych stopach. Sylwetka powinna być lekko pochylona, dlatego należy zgiąć lekko biodra, a ugiąć kolana na tyle, na ile pozwala but. Ręce należy zgiąć w łokciach i wystawić do przodu.

Aby jazda na nartach była bezpieczna, należy utrzymywać odpowiedni dystans pomiędzy stopami (skracanie odległości między nartami sprzyja utracie równowagi). Ponadto nie należy za bardzo odchylać tułowia do tyłu. Nie powinno się również wykonywać chaotycznych ruchów rękami ani rozstawiać ich zbyt szeroko. Przy obniżaniu i podwyższaniu ciała stawy w nogach (biodrowe, kolanowe, skokowe) powinny poruszać się synchronicznie. W razie problemów z utrzymaniem równowagi warto obniżyć środek ciężkości.

Podstawowe techniki jazdy na nartach

Na początku warto wybierać płaskie stoki o nachyleniu nie większym niż 10% (trasy oznaczone kolorem niebieskim). Najpierw należy opanować podstawowe techniki jazdy na nartach (pług, szus), a dopiero później zgłębiać tajniki jazdy na krawędziach czy bardziej wymagających skrętów.

Jazda pługiem

Pług to pozycja, w której dzioby nart są ustawione blisko siebie, a pięty szeroko rozstawione (narty tworzą kształt litery V). W trakcie jazdy na wprost ciężar ciała powinien być przesunięty do przodu. Podczas skręcania należy przenosić ciężar ciała z nogi na nogę, natomiast przyspieszanie wymaga przybliżenia końców nart do siebie. Jazda pługiem jest najlepsza dla początkujących, ponieważ pozwala na kontrolowanie prędkości i wyczucie nart.

Szus, czyli jazda równoległa

Po opanowaniu podstaw jazda na nartach pługiem może szybko się znudzić, ponieważ nie pozwala na rozwijanie dużych prędkości. Dlatego osoby, które mają za sobą pierwsze lekcje na stoku, mogą spróbować szusu. W tej technice narty ustawione są równolegle do siebie. Podczas jazdy w dół narciarz ustawiony jest przodem do kierunku jazdy, czyli na tzw. strzałkę. Więcej problemów sprawia skręcanie, ponieważ wymaga przeniesienia ciężaru na jedną nogę, a następnie przesunięcia obu nart w danym kierunku.

Carving – jazda na  krawędziach

Osoby, które nie wiedzą, jak jeździć na nartach, nie powinny zaczynać od jazdy carvingowej, ponieważ jest znacznie  trudniejsza od pługu czy szusu. Do tej techniki niezbędne są narty carvingowe, które charakteryzują się rozszerzonymi końcami i zwężeniem na środku. Carving polega na wykonywaniu szybkich skrętów na metalowych krawędziach nart. Co ważne, podczas pokonywania kolejnych skrętów nie ma efektu poślizgu, a narciarz zachowuje znaczną prędkość. Podczas jazdy carvingowej siła odśrodkowa jest równoważona przez przeniesienie środka ciężkości na krawędzie nart, przy czym narta zewnętrzna jest nieco bardziej obciążona.

Śmig, czyli jazda krótkimi skrętami

To kolejny przykład techniki jazdy na nartach, która opiera się głównie na skręceniu. Podczas zjazdu w dół narciarz wykonuje krótkie skręty na przemian w lewo i prawo, utrzymując przy tym stałą prędkość. Śmig jest równie popularny jak styl carvingowy, przy czym doświadczeni narciarze stosują różne odmiany tej techniki, np. śmig wężowy, hamujący, cięty, z oporu dolną lub górną nartą.

Narciarstwo telemarkowe

Jest to najstarsza technika stosowana w narciarstwie zjazdowym. Obecnie nie należy do najpopularniejszych, jednak mimo wszystko warto o niej wspomnieć ze względu na specyficzny sposób ustawienia sylwetki. Jazda na nartach w stylu telemarkowym wymaga zastosowania specjalnych nart z wiązaniem, które przytrzymuje but tylko w przedniej części. Jest to konieczne, ponieważ podczas skrętu narciarz przyklęka i unosi piętę na narcie wewnętrznej (pięta na narcie zewnętrznej jest ustawiona na płasko). W zależności od warunków śniegowych ciężar ciała rozkładany jest równomiernie lub przenosi się na nartę zewnętrzną.

Techniki jazdy na nartach – skręcanie

Opanowanie skrętów jest niezbędne do bezkolizyjnej jazdy po dziewiczych stokach i przygotowanych trasach zjazdowych. Poza tym dzięki skręcaniu jazda na nartach jest bardziej urozmaicona i trwa dłużej niż przy szusowaniu na strzałkę. Na czym polegają podstawowe techniki skrętu?

Skręt płużny

W celu wykonania skrętu po łuku płużnym należy zacząć od jazdy pługiem, a następnie przenieść ciężar ciała na zewnętrzną nartę (czyli przy skręcaniu w prawo przenosimy ciężar ciała na lewą nartę i na odwrót). Można w ten sposób jechać slalomem, przenosząc ciężar z jednej strony na drugą. Skręt z pługu wykonuje się również podczas jazdy równoległej w poprzek stoku. Żeby go zrobić, trzeba przed zakrętem rozszerzyć pięty nart i wykonać łagodny łuk. Następnie należy wrócić do pozycji równoległej.

Skręt równoległy nisko-wysoko (NW)

Skręt równoległy NW to przykład bardzo ważnej i uniwersalnej techniki jazdy na nartach. Wykonuje się go podczas jazdy po skosie w dół stoku. Należy przyjąć odpowiednią pozycję: sylwetka powinna być lekko pochylona do przodu, a nogi ugięte w stawach kolanowych i skokowych. Żeby wykonać skręt, należy wbić kijek na wysokości dzioba dolnej narty i wyprostować nogi. Następnie trzeba skręcić narty poprzez rotację nóg. W trakcie tego manewru ciężar ciała przenosi się na górną nartę, natomiast dolna może być lekko uniesiona. Po przekroczeniu linii spadku stoku należy ugiąć nogi i przenieść ciężar ciała na nartę zewnętrzną.

Skręt równoległy długi

Osoby, które dopiero uczą się, jak jeździć na nartach, nie powinny zaczynać od tej techniki. Skręt równoległy długi stosowany jest przez zaawansowanych narciarzy, szczególnie na stromych trasach i przy dużych prędkościach. Żeby go wykonać, trzeba przechylić narty na krawędzie i ustawić ciało w układzie dośrodkowym. Kolana i biodra są pochylone nad stokiem i skierowane do środka skrętu. Podczas jazdy po łuku nogi powinny być ugięte, a narty lekko rozszerzone. Nie jest to prosty manewr, dlatego warto ćwiczyć go pod okiem instruktora lub doświadczonego narciarza.

Jak hamować na nartach?

Jazda na nartach to nie tylko szusowanie czy wykonywanie skrętów. To także umiejętność bezpiecznego wytracania prędkości i hamowania w sytuacjach awaryjnych. Jakie techniki stosuje się w zależności od sytuacji i umiejętności?

Hamowanie pługiem

Tego sposobu używa się w celu zmniejszenia prędkości i spokojnego wyhamowania, zwłaszcza na łagodnych stokach. Żeby zastosować ten manewr, trzeba zbliżyć dzioby i rozszerzyć piętki nart, a następnie obniżyć środek ciężkości i przechylić sylwetkę do tyłu. W celu zwiększenia siły hamowania należy rozstawić piętki szerzej i dociskać wewnętrzne części nart do podłoża.

Hamowanie bokiem

Tej techniki jazdy na nartach używa się na mocno nachylonych stokach i wówczas, gdy potrzebne jest szybkie zatrzymanie się ze względu na przeszkodę. Manewr wymaga dynamicznego ustawienia nart w poprzek kierunku jazdy. Narciarz musi w tym celu wykonać obrót całym ciałem i pochylić się w stronę stoku.

Jazda na nartach biegowych – styl klasyczny i łyżwowy

W miarę zdobywania doświadczenia narciarze chcą nie tylko doskonalić opanowanie umiejętności, ale i uczyć się czegoś nowego. Niektórzy idą o krok dalej i próbują swoich sił w narciarstwie biegowym. W tej dyscyplinie można wyróżnić dwa style: klasyczny i łyżwowy, przy czym w każdym stosuje się inne techniki jazdy na nartach.

Styl klasyczny

W biegu stylem klasycznym narty prowadzone są zwykle równolegle i niemal przez cały czas mają kontakt z podłożem. Podstawową techniką jest krok naprzemianstronny, w którym ręce pracują naprzemiennie w stosunku do pracy nóg (odbicie z prawej narty połączone jest z odbiciem lewym kijkiem). Każdy krok składa się z odbicia, zamachu i poślizgu, przy czym przyspieszanie odbywa się przez odbicie jedną nartą i poślizg drugą. Jazda na nartach biegowych stylem klasycznym obejmuje również takie techniki jak:

• jednokrok – odbicie z jednej narty, odepchnięcie jednocześnie dwoma kijkami i dłuższy poślizg; stosowany na podłożach płaskich i lekko opadających;
• dwukrok – przy zamachu rękami odbicie z obu nart, rzadko stosowany;
• bezkrok – odpychanie jednocześnie dwoma kijkami, narty ślizgają się równo i bez pracy nóg; stosowany na płaskich terenie i przy zjazdach;
• krok rozkroczny (jodełka) – narty ustawione pod kątem, przy ugiętych kolanach i bez poślizgu, przy zakrętach odbicie z krawędzi zewnętrznej narty; stosowany przy stromych podejściach.

Styl łyżwowy

Jak jeździć na nartach stylem łyżwowym? Należy ustawić narty pod kątem (na „jodełkę”) i odbijać się z wewnętrznych krawędzi. Podstawową techniką jest krok łyżwowy, w którym narty odbijają się naprzemienne, bez udziału rąk. Stosuje się go na płaskim i opadającym terenie. Narciarze biegowi wykorzystują również takie techniki jak:

• jednokrok półłyżwowy – odbicie pod kątem z jednej narty, druga jedzie równolegle, symetryczne odbicie dwoma kijkami;
• jednokrok łyżwowy – narty ustawione pod kątem, nogi pracują naprzemiennie, jednoczesne odbicie dwoma kijkami przy każdym odbiciu; stosowany na płaskich lub lekko wznoszących się odcinkach;
• dwukrok łyżwowy synchroniczny – nogi pracują naprzemiennie, narty ustawione są pod kątem i wykonują długi ślizg, oburęczne wspomaganie kijkami przy co drugim kroku (np. tylko przy odbiciu prawą nartą); stosowany na odcinkach płaskich i lekko opadających;
• dwukrok łyżwowy asynchroniczny – nogi pracują jak w kroku łyżwowym, jedna narta bardziej wysunięta do przodu, asymetryczne odpychanie kijkami przy co drugim kroku, stosowany na bardziej stromych podbiegach.

Jak jeździć na nartach i… upadać?

Początki na stoku bywają trudne, a wielokrotne upadki są nieodłączną częścią nauki. Twarde lądowanie na śniegu zdarza się również doświadczonym narciarzom, więc nie należy się tym zrażać. Co więcej, jazda na nartach bez żadnych wywrotek może oznaczać, że narciarz nie rozwija swoich umiejętności i jeździ zbyt asekuracyjnie. Jednak żeby „lekcja upadku” nie zakończyła się poważną kontuzją, warto pamiętać o rozluźnieniu mięśni i zwracaniu upadającego ciała w górę, w stronę stoku. Poza tym należy wystrzegać się padania na kolano, nadgarstek czy kijek.

Zarówno techniki jazdy na nartach, jak i ich nieodzowny element – upadanie, warto ćwiczyć pod okiem doświadczonych instruktorów. Takich znajdziesz między innymi w naszej szkole narciarskiej.