Na czymś podobnym do nart przemieszczano się prawdopodobnie już w czasach prehistorycznych. Jednak całe wieki później dwie deski nadal stanowiły głównie środek lokomocji, który ułatwiał przemieszczanie się po zaśnieżonych terenach. Kto wymyślił narty i skąd wziął się pomysł na wykorzystanie ich w ramach rozrywki?

Prehistoryczne narty, czyli jak to się zaczęło?

Teorie dotyczące powstania nart są różne. Według niektórych historyków sportu narty pochodzą z okolic Ałtaju (Azja Środkowa), gdzie używano ich już 4000 lat temu. Wynalazek miały rozpowszechnić tamtejsze plemiona koczownicze, które rozpierzchły na wschód (Cieśnina Beringa i Ameryka Północna), na południe (Bałkany) i na północ (Skandynawia i Islandia). Z kolei biograf i dziennikarz Rolland Huntford w swojej książce Two Planks and a Passion: The Dramatic History of Skiing pisze, że historia nart może sięgać nawet czasów ostatniej epoki lodowej (22 tys. lat temu). Rysunki w jaskiniach mają dowodzić, że człowiek rozumny zamieszkujący Europę pomiędzy 43 tys. lat p.n.e. a 10 tys. lat p.n.e. (człowiek z Cro-Magnon) znał nie tylko narty, ale również sanki i rakiety śnieżne.

Skandynawia: kolebka światowego narciarstwa

Nie da się jednoznacznie stwierdzić, gdzie i kiedy powstały pierwsze narty. Niemniej miano „ojczyzny światowego narciarstwa” przypadło Skandynawii. W Norwegii odkryto rysunki skalne, które przedstawiały narty pochodzące sprzed ok. 5000 lat. Z kolei w Szwecji znaleziono jedną z najstarszych nart, której wiek szacuje się na 4000-4500 lat. Skandynawscy badacze Wiklund i Zetterson dokonali podziału nart na typ południowy, północny i arktyczny, przy czym każdy rodzaj miał również swoje odmiany regionalne:

• narty typu południowego były krótkie i miały wyżłobione miejsce na stopę, używano ich na terenach rozciągających się od Polski po południową Skandynawię;
• narty typu północnego miały dwie różne długości w parze (narta służąca do ślizgania się była dłuższa od narty odbijającej, która dodatkowo miała skórzane podbicie), używano ich w Finlandii;
• narty typu arktycznego były ostro zakończone na obu końcach, miały futrzaną wyściółkę i rzemienie służące do mocowania stóp, używano ich w północnej Skandynawii i na Syberii.

Narciarstwo w Europie w XIX wieku

Aż do XIX wieku narty służyły jedynie do poruszania się po płaskim i umiarkowanie pofałdowanym terenie. Używano ich głównie do celów komunikacyjnych i polowania na zwierzynę. W regionach górzystych z nart korzystała armia: najpierw w Rosji i Norwegii, a następnie w rejonie Alp w Austrii, Francji, Szwajcarii i Włoszech. W XIX wieku za sprawą Norwegów narty przestały służyć jedynie jako środek lokomocji. W 1843 roku w norweskim mieście Tromsø rozegrano pierwsze zawody w biegach narciarskich, natomiast siedem lat później w okręgu Telemark uprawiano już biegi ze slalomem, zjazdy i skoki. W 1868 roku miasto Oslo (wówczas Christiani) było gospodarzem pierwszego konkursu skoków narciarskich.

Ważne nazwiska w historii europejskiego narciarstwa

Norwegia nie bez powodu jest uważana za kolebkę światowego narciarstwa. To właśnie norwescy emigranci zarobkowi rozpowszechnili narty w różnych częściach naszego globu. Niejaki Jon Thorsten Rue przywiózł narty do Ameryki Północnej, z kolei propagatorem narciarstwa w Australii i Nowej Zelandii był Norweg o nazwisku Bjerknes. Do rozwoju narciarstwa w Polsce przyczynili się natomiast norwescy robotnicy, którzy pracowali przy budowie dróg prowadzących na Węgry. Kto jeszcze miał swój udział w popularyzowaniu białego sportu w całej Europie?

Sondre Ouversen (1825-1897)

Norweski skoczek narciarski, autor pierwszego rekordu w skokach, a także nowego stylu zwanego telemarkiem (lądowanie z nogą wysuniętą do przodu). Ojciec narciarstwa klasycznego.

Fridtjof Nansen (1861-1930)

Norweski oceanograf i badacz. Podczas zawodów narciarskich pokonał trasę z Bergen do Oslo (ok. 470 km), a także przemierzył całą Grenlandię na nartach. Nansen był również pomysłodawcą ulepszeń technicznych, które doprowadziły do wprowadzenia metalowych krawędzi nart. Jego książka opisująca wyprawę na Grenlandię zainspirowała wiele osób do rozpoczęcia nauki jazdy na nartach (w tym m.in. Mathiasa Zdarsky’ego).

Mathias Zdarsky (1856-1940)

Pochodzący z Czech austriacki instruktor narciarstwa i pionier narciarstwa alpejskiego. Sława Zdarsky’ego dotarła do Polski, gdzie uczył jazdy na nartach podczas pierwszego kursu narciarskiego zorganizowanego w naszym kraju. Opracował również metalowe wiązanie, które dało początek wiązaniom stosowanym we współczesnych modelach nart.

Johann „Hannes” Schneider (1890-1955)

Austriacki instruktor narciarstwa, który opracował pionierską metodę nauczania Arlberga. Propagator jazdy na nartach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Przez wielu uważany za ojca współczesnego narciarstwa.

Narciarstwo w Europie w XX wieku

Lata 20. i 30. XX wieku to czas rozkwitu ośrodków narciarskich w Alpach. Kompleksy sportowe powstały w miejscach dawnych sanatoriów i pensjonatów. Po II wojnie światowej zaczęło powstawać coraz więcej miejsc dla narciarzy. Ośrodki budowano już nie tylko w Alpach, ale również w Pirenejach, Karpatach oraz górach Półwyspu Bałkańskiego. Narciarstwo rozwijało się bardzo intensywnie również we włoskim paśmie Alp – Dolomitach. Do dzisiaj alpejskie ośrodki narciarskie (Chamonix-Mont Blanc we Francji, Val Gardena we Włoszech, Zermatt w Szwajcarii oraz Kitzbühel w Austrii) uchodzą za najlepsze w całej Europie. Niemniej biały sport stał się tak popularny na całym kontynencie, że na nartach można jeździć dosłownie wszędzie, gdzie pada śnieg i panują sprzyjające warunki terenowe.